Partnerzy w FTD Care, Lato 2021
Pobierz cały numer (pdf)

Esther Kane, MSN, RN-CDP, dyrektor ds. wsparcia i edukacji AFTD

Odhamowanie jest cechą charakterystyczną wariantu behawioralnego FTD (bvFTD) (Raskovsky i in., 2011). Kryteria diagnostyczne prawdopodobnego bvFTD wymagają pogorszenia funkcji poznawczych społecznych i/lub funkcji wykonawczych oraz co najmniej trzech z następujących objawów: odhamowanie, apatia, utrata empatii, zachowania kompulsywne/rytualne i hiperoralność, tendencja do wstawiania przedmiotów jadalnych lub niejadalnych do ust. Specjaliści niezaznajomieni z FTD mogą jednak nie rozpoznać pojawienia się rozhamowanych zachowań jako objawu demencji (Balasa i in., 2015).

Osoby wykazujące rozhamowanie działają impulsywnie, nie zastanawiając się nad konsekwencjami i reperkusjami swoich działań. Społecznie niewłaściwe zachowanie, utrata manier oraz impulsywne, pochopne lub nieostrożne działania to przykłady rozhamowanego zachowania (Raskovsky i in., 2011). (W studium przypadku zawartym w tym numerze José wykazuje społecznie niewłaściwe, pozbawione zahamowań zachowania, gdy zaczyna publicznie się rozbierać podczas rejsu). Odhamowanie stwarza również zagrożenie dla bezpieczeństwa fizycznego zdiagnozowanej osoby. Połączenie impulsywności i słabej oceny sytuacji może prowadzić do tego, że u zdiagnozowanej osoby niewłaściwe użycie niebezpiecznych przedmiotów, takich jak broń, pojazdy lub elektronarzędzia, wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa.

Ważne jest, aby przyznać, że każde z zachowań opisanych poniżej może być częścią ustalonej osobowości danej osoby. Zachowania te stają się niepokojące, gdy odzwierciedlają zauważalną zmianę w stosunku do zwykłej osobowości danej osoby, która może być spowodowana procesem chorobowym.

Zachowanie niewłaściwe społecznie
Przykłady zachowań naruszających normy społeczne obejmują niewłaściwe zbliżanie się, dotykanie lub całowanie nieznajomych; agresja słowna lub fizyczna; nagość publiczna lub oddawanie moczu; niewłaściwe zachowania seksualne; oraz zachowania przestępcze, takie jak kradzieże w sklepach, wykroczenia drogowe, złe zarządzanie finansami lub zaloty seksualne. Badania wykazały, że pojawienie się nowych zachowań przestępczych u osoby dorosłej należy uznać za wskaźnik możliwego FTD.

Utrata manier lub przyzwoitości
Do tej kategorii zalicza się szereg zachowań naruszających łaski społeczne. Przykładami mogą być nieodpowiedni śmiech, przekleństwa lub głośność, obraźliwe żarty i opinie lub wulgarne i/lub o charakterze jednoznacznie seksualnym uwagi. Ludzie mogą również wykazywać ogólny brak etykiety, utratę szacunku dla przestrzeni osobistej innych i brak reakcji na sygnały społeczne. Niektóre osoby z FTD wykazują niewłaściwą higienę, higienę lub niegrzeczne zachowania fizyczne.

Działania impulsywne, pochopne lub nieostrożne
Zmienione kryteria diagnostyczne FTD potwierdzają, że nie każde rozhamowanie behawioralne prowadzi do oczywistych naruszeń w postępowaniu społecznym lub interpersonalnym; w rzeczywistości może objawiać się zachowaniami impulsywnymi, które mogą, ale nie muszą, być wykonywane w kontekście społecznym. Należą do nich brawurowa jazda samochodem, nowy hazard (co potwierdza José), kupowanie lub sprzedawanie przedmiotów bez względu na konsekwencje, próby spożycia przedmiotów lub trujących płynów, nieodpowiedzialne używanie niebezpiecznych przedmiotów oraz masowe udostępnianie danych osobowych.

Nierozpoznanie związku między nowo rozhamowanymi zachowaniami niezdiagnozowanej osoby a FTD może prowadzić do nieprawidłowego leczenia choroby psychicznej lub potencjalnego ujęcia przez wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych (Rankin i in., 2008). Lekarze muszą mieć świadomość, że nowe rozhamowane zachowanie może być wczesnym objawem postępującej choroby neurodegeneracyjnej.

Bibliografia
Balasa M. i in.; Katalońska wspólna grupa badawcza ds. FTLD (2015). Dokładność diagnostyczna kryteriów konsorcjum wariantów behawioralnych otępienia czołowo-skroniowego (FTDC) w kohorcie kliniczno-patologicznej. Neuropatologia i neurobiologia stosowana, 41(7), 882-92. https://doi.org/10.1111/nan.12194.

Lanata, SC i Miller, BL (2016). Zespół behawioralnego wariantu otępienia czołowo-skroniowego (bvFTD) w psychiatrii. Journal of Neurology, Neurosurgery i Psychiatry, 87(5), 501–511. https://doi.org/10.1136/jnnp-2015-310697.

Rankin, KP i in. (2008). Spontaniczne zachowania społeczne odróżniają demencje behawioralne od zaburzeń psychicznych i innych demencji. Journal of Clinical Psychiatry, 69(1), 60–73. https://doi.org/10.4088/jcp.v69n0109.

Rascovsky, K. i in. (2011). Czułość zmienionych kryteriów diagnostycznych dla behawioralnego wariantu otępienia czołowo-skroniowego. Mózg: A Journal of Neurology, 134 (część 9), 2456–2477. https://doi.org/10.1093/brain/awr179.

Zobacz też:

• Nie za młody: najczęstsza demencja poniżej 60. roku życia
• Przegląd FTD
• Tworzenie dobrego samopoczucia dzięki opiece FTD skoncentrowanej na osobie
• Zdrowie psychiczne ma znaczenie: znalezienie odpowiedniego wsparcia emocjonalnego
• Ograniczanie ryzyka finansowego w FTD
• Co zrobić w przypadku… FTD, najczęstszej demencji poniżej 60. roku życia
• Pobierz cały numer (pdf)